عاتکه دختر عبدالمطلب
|
| |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عاتِکة بنت عبدالمُطَّلِب |
| نسب/قبیله | بنی‌هاشم |
| خویشاوندان | پیامبر(ص)• ام‌سلمه |
| مدفن | بقیع(بنابر قولی) |
| مشخصات دینی | |
| هجرت به | مدینه (بنا به گفته ابن سعد) |
عاتِکة بنت عبدالمُطَّلِب، از زنان بنی‌هاشم و عمه رسول خدا بود که با ابوامیه مخزومی از صحابه پیامبر (ص) (پدر ام سلمه) ازدواج کرد. برخی او را مادر ام سلمه می‌دانند.
نسب
پدرش عبدالمطلب بن هاشم و مادرش صفیه دختر جندب است. ابن سعد مادرش را فاطمه دختر عمرو بن عائذ مخزومی دانسته است. او عمه رسول خدا بود و با ابوامیه مخزومی از صحابه پیامبر(ص) ازدواج کرد. و عبدالله، زهیر و قریبه را برای او به دنیا آورد. عبدالله در جنگ حنین در رکاب رسول خدا شهید شد. زهیر را برخی از مولفة القلوب شمرده‌اند برخی او را مادر ام سلمه همسر پیامبر نیز دانسته‌اند اما بیشتر مورخان مادر ام سلمه همسر پیامبر(ص) را عاتکه دختر عامر بن ربیعه کنانی معرفی کرده‌اند. درباره تاریخ وفات عاتکه مطلبی یافت نشد. البته وی در زمان وقوع غزوه بدر در سال دوم هجرت زنده بود.
اسلام
ابن عبدالبر و ابن حجر نام او را در الاصابه و الاستیعاب ذکر کرده‌اند.همچنین گفته‌اند که ابوجعفر عقیلی نیز او را در شمار صحابه آورده است. در اسلام او اختلاف است. بیشتر مورخین اسلام او را انکار کرده‌اند. و گفته‌اند از عمه‌های رسول خدا به جز صفیه و به قولی «اروی» کسی اسلام نیاورد. اما ابن سعد در الطبقات گفته است عاتکه در مکه اسلام آورد و سپس به مدینه مهاجرت کرد. برخی به شعری که از وی در مدح رسول خدا و نبوت آن حضرت نقل شده، برای اثبات اسلام وی استناد می‌کنند.
عاتکه و جنگ بدر
عاتکه پیش از جنگ بدر خواب دید که سواری وارد مکه شد و فریاد می‌زد ای آل غدر به سوی موضعی بشتابید که پس از سه روز در آنجا کشته خواهید شد سپس بالای کوه ابوقبیس رفت و سنگی از کوه به سوی مکه حرکت داد آن سنگ خُرد شد و در هر خانه‌ای در مکه تکه‌ای از آن می‌افتاد اما در خانه‌های بنی‌هاشم و بنی‌زهره چیزی از آن نیفتاد. ابوجهل او را انکار می‌کرد و گفت سه روز به فرزندان عبدالمطلب مهلت می‌دهم اگر اتفاقی رخ ندهد، آنان را دروغگوترین خاندان عرب معرفی می‌کنم.
اشعار
برخی از عاتکه به عنوان زن شاعر یاد کرده‌اند شعری در مدح پیامبر(ص) به او منسوب است. عاتکه هنگامی که پدرش عبدالمطلب در حال احتضار بود قصیده‌ای در مرثیه او گفت.
| اعینیّ جوادا و لا تبخلا | بدمعکما بعد نوم النیام | |
| علی شیبة الحمد و اری الزناد | و ذی مصدق بعد ثبت المقام |
ام کلثوم دختر عقبه بن ابی‌معیط از او روایت کرده است. گفته شده است او در بقیع در کنار صفیه بنت عبدالمطلب مدفون شده است اگر چه برخی از محققان در صحت این قول اظهار تردید کرده‌اند.
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۹، ج۶، ص۱۸۵؛ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶؛ ابن حبیب، المحبر، بیروت، ص۲۷۴.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۸۶۹.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۷۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۷۵.
- ↑ دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۱۸۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۲۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۸۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۷۹-۱۷۷۸؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ص۱۸۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۷-۲۰۸.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۷-۲۰۸.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۸۵.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ج۱، ص۳۴۸.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق.
- ابن حبیب، محمد، المحبر، تحقیق: ایلزه لیختن شتیتر، دارالآفاق الجدیدة، بیروت، بی‌تا.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، درالکتب العلمیة، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، درالکتب الاسلامیة، ۱۹۹۰م/۱۴۱۰ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- دخیل، علی محمد، اعلام النساء، بیروت، الدارالاسلامیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- کحاله، عمررضا، اعلام النساء، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۸ش.